رخساره‌های کانه‌دار کانسار سرب- نقره (روی) خانجار، در توالی کربناته کرتاسه بالایی ایران مرکزی، جنوب دامغان

کانسار سرب- نقره (روی ) خانجار (رشم) در جنوب دامغان، یکی از کانسارهای لایه‌کران (استراتاباند) توالی کربناتی کرتاسه بالایی در ایران مرکزی است. ماده معدنی در این کانسار با دو ژئومتری رخنمون دارد : 1- عدسی‌هایی از ماده معدنی که همخوان با لایه‌بندی است و ماده معدنی در آن با بافت لامینه و به‌صورت دانه پراکنده در متن میکریت مشاهده می‌شود. ماده معدنی با این ژئومتری در سه افق در رخساره‌های کانه‌دار سنگ‌آهک ریفی قرار دارد. بیشترین فعالیت‌های معدنی در افق I که در قاعده واحد K2b قرار دارد، صورت گرفته است. 2- انباشتی از مواد معدنی که فضای خالی و شکستگی‌ها و گسل‌ها را پر کرده است. شکستگی‌ها در طول روند خود در بخش‌هایی غنی از ماده معدنی هستند که رخساره‌های کانه‌دار را قطع کرده‌انــد. در کانسار خانجار، سه رخساره کانه‌دار تشخیص داده شده است : 1) رخساره آهک سیلیسی که کانه‌های اصلی آن گالن، اسفالریت و پیریت است. کالکوپیریت به مقدار جزئی در این رخساره مشــاهده می‌شود. 2) رخساره مولوسکا، اکینودرم وکستون با مقدار کم کانــه‌های گالن و اسفالریت. 3) رخساره سنگ‌آهک  رودیست‌دار با مقدار زیاد کانه گالن. به‌طور عمده پرکننــده فضای خالــی بوده و اندازه بلورها از متوسط تا درشت تغییر می‌کند. کانی‌شنـاسـی و همبود(پاراژنز) کانـه‌ای در هر دو نوع عدسی شکل و پرکننده فضای خالی مشابه هم بوده و شامل گالن، اسفالریت، پیریت،کالکوپیریت، تترائدریت و باریت است. مقدار نقره در کانسار خانجار بالا (یک کیلو گرم در تن در کنسانتره ماده معدنی) است و کانی حامل آن تترائدریت است. مطالعه میکروترمومتری و تعیین درجه شوری سیال‌های کانه‌ساز در ادخال‌های دو فازه مایع وگاز موجود در دولومیت زین اسبی و اسفالریت نشانگر آن است که میانگین درجه حرارت 5 ± 195 و شوری سیال‌ها از 18 تا 23 درصد معادل درصد وزنی کلرید سدیم (NaCl) تغییر می‌کند. مشاهدات صحرایی، ژئومتری، بافت ماده معدنی، ژئوشیمی، مطالعه میانبارهای سیال و همبود کانه‌ها، حاکی از آن است که کانسار خانجار یک ذخیره MVT است که تشکیل و تمرکز آن از مرحله دیاژنتیک تا اپی ژنتیک صورت گرفته است.